باغ فین کاشان

باغ فین کاشان:

 از این جهت باید مورد توجه قرار گیرد که نمونه قابل تحسین از باغ های ایرانی در ان جمع شده است این باغ نماینده سلسله از تضاد های برجسته بین زمین های لم یزرع خارج باغ و سرسبزی و خرمی وشادابی داخل ان می باشد.طرح باغ فین طرح قالیهای ایرانی را به خاطرشخص می اورد زیرا کلیه عوامل یعنی نهرهای متعدد ,درختان میوه ,گل ها و کوشکها در وسط هر دو دیده می شود . یکی از مهمترین وجه تمایز باغ فین و سایر باغ های ایرانی نحوه ابرسانی ان است .ظرافت و مهارت در این سیستم به گونه ای است که بدون استفاده از هیچ نیروی خاصی وتنها با استفاده از اختلاف ارتفاع سطح ده ها فواره اب با جهش یکسان در طول شبانه روز در جوی ها فوران داشته و هیچ گونه افت فشاری در ان دیده نمی شود .در این سیستم با استفاده از لوله های تنبوشه سفالی به فواصل مساوی و معین فواره ها را تعبیه و اب را در محورهای عمود بر هم دور تا دور بنا به گردش در می اورده اند .طراحی این سیستم را به غیاث الدین جمشید کاشانی یا شیخ بهائی نسبت می دهند.یکی دیگر از وجوه تمایز باغ با سایر باغ های ایرانی نوعدرختان کشت شده در ان است درختان کهنسالی که مخصوص این منطقه می باشند و در جای دیگر از این درختان استفاده نمی شود (درختان سرو فینی ). معماری کوشک وسط این باغ با معماری بعضی از کوشکهای دیگر متفاوت است نقشه هایی که کلا در مورد کوشک ها به کار گرفته میشود چهار گوش یا هشت گوش است که در کوشک ها یا عمارت وسط باغ دارای پلان چهارگوش است . این باغ به لحاظ نحوه ابرسانی نوع درختان و چشمه جوشان سلیمانیه, قابل مقایسه با هیچکدام از باغ ها نیست و باید گفت تنها باغ تاریخی سنتی ایران است که با قدمت بیش از 400 سال تاکنون زنده و پابرجا است . از دیگر وجوه تمایز باغ وقایع سیاسی و اجتماعی بزرگی است که در ان به وقوع پیوسته است :کشته شدن امیرکبیرو غسل در شتر گلوی صفویه ,کشته شدن اقا خضرای نهاوندی به دستور شاه عباس  و تاج گزاری شاه اسماعیل اول و شاه عباس دوم صفوی .

1. عمارت سردرو و برج و بارو :باغ فین با مساحت 23700 متر مربع دارای حصار و برج و باروی محکمی است که از زمان احداث(صفوی ) تا کنون پا برجاست .ورودی اصلی باغ دارای عمارت سردر بزرگی است که متناسب با وسعت باغ دارای شکوه وجلال خاصی است که در منتها علیه شمال باغ و در راستا و انتهای خیابان باغ فین واقع گردیده است در باغ ها طراحی ماهرانه و متناسب بوده اند مانند مدارس که دارای فضاهای مانند جلو خان, پیش طاق ,در گاه و دالان بوده است با عبور از درب به فضای هشتی با سقف اجری و تزیینات کاشی وارد می شویم بنای اصلی عمارت ورودی در عصر صفویه ساخته شده است لکن به مرور زمان در عهد قاجاریه حکمرانی احتشام سلطنه تغییرات اساسی در ان صورت گرفته است به طور کلی بنای سردر با پایه های از اجر با بر روی پی  مستحکمی از قلوه سنگ و ملات ماسه و اهک قرار گرفته مشتمل بر دو طبقه فوقانی و تحتانی است که طبقه اول انرا هشتی ورودی, اتاق های جانبی و دالان ورودی به باغو طبقه دوم انرا بالا خانه بزرگ و زیبایی تشکیل می دهد که با دربهای مشبک عالی تزیین یافته است . دیوارهای جنوبی شرقی ,غربی و شمالی باغ از کف تا ارتفاع 2 متر با سنگ کرسی چینی شده وروی ان تا ارتفاع 4 تا 6 متر با گل ساخته شده است در انتهای دو طرف دیوار جنوبی 2 برج و بطور کلی به چهار طرف در مجموع هفت برج متصل است

2. شتر گلوی شاه عباس (صفوی):عمارت کوشک که بنایی برونگرا بوده عموما در وسط یا بخشی از بالای باغ قرار دارد که پیرامون ان فضایی باز و سبز معمولا دارای چهار نما طراحی شده است . در باغ فین شتر گلوی شاه عباسی در لابلای درختان کهنسال در خیابان روبری ان قرار دارد که قدمتش از بناهای دیگر باغ بیشتر است و دسترسی به ان از 4 طرف امکان پذیراست. این بنا بعنوان مرکز محورهای اصلی باغ از جنوب با : بنای خلوت کریمخانی و اتاق شاه نشین .از شمال با: بنای سردر ورودی .از مشرق با :بنای کتابخانه و حمام و از غرب با :موزه ارتباط دارد.  بر روی این بنا که از خشت و اجر ساخته شده عمارت کلاه فرنگی قرار داشته که دروسط و برروی بام شتر گلو ساخته شده بود و دیگر اثری از ان نیست . باید گفت احتمالا در زلزله سال(1192 ه.ق )بکلی تخریب شده است و بنظر می رسد در دوان قاجار با ترکیب و مصالح جدید تجدید بنا شده است . سرانجام این کلاه فرنگی به دست یاغیان محلی بکلی تخریب شده و تاکنون بازسازی نگردیده است . زیبایی این بنا علاوه بر وجود نهر و حوض اب تزیینات و نقاشیهای ان است (اب و رنگ دوره صفوی )که مجالس نقاشی شده شامل دورنگار شکارگاه , تصاویری از شاهزادگان و ازاره های مرمری می باشد این صفه در زمان ساخت دارای 4 طبقه بوده است  

3. شتر گلوی فتحعلی شاه (قاجاریه)

فتحعلی شاه به دلیل وابستگی به باغ فین به حاج حسن خان صدراعظم (سرپرست حوزه حکمرانی کاشان ) دستور داد که باغ فین را به بهترین وجه تعمیر و تزیین کند. در این راستا علاوه بر تمامی کف و ازاره و نماسازی کف ودیوارها و اطراف عمارت ها و خیابان های باغ و حمام بزرگ و کوچک .صفه نو بنیادی بنام شتر گلو در سمت جنوب غربی باغ احداث کرد که به شکل چهار طاقی  و صفه سرپوشیده و شاه نشین دارای حوض خانه ای است که از هر طرف ان اب سرازیر و بوسیله جدول های کاشیکاری شده به اطراف باغ هدایت می شود . اصل بنا که از خشت واجر ساخته شده بر روی ستون های قطور خشتی احداث شده که پی انرا با قلوه سنگ و ماسه و اهک و ساروج پر کرده اند.در بالای بام ان بادگیری جهت خنک نمودن هوای حوض خانه ساخته شده است .علاوه بر طاق نماها و طاقچه های کوچک و بزرگ قرینه در بنا نقاشی و کتیبه های زیبا سقف و بدنه انرا پوشانده است. پایه های قطور و استفاده از قوس های پنج و هفت و تخت بنا را از خطر نابودی رها نیده است .

4. حمام سلطنتی (حمام بزرگ باغ)

در زمان صفویه ساخته شده است و دارای ساختمان و معماری جالبی است .این حمام همزمان با احداث بنای اولیه باغ  در عهد شاه عباس ساخته شده است .از درگاه بوسیله 4 پله به اولین صفه رختکن می رسیم که دارای سکویی به ارتفاع 5 متر است .صحن اصلی گرمابهبه طول 4*7 متر استو سقف گنبدی و اجری ان روی چهار ستون مرمر هشت گوش زیبا و خوش تراش بنا شده است .در صحن حمام خزینه اب گرم در جبهه مقابل درگاه ورودی صحن و دو صفحه کوچک در دو طرف ان برای خلوت حمام ساخته اند در طرف دیگر صحن بررگ حمام حوض مستطیلی 5* 6متراز اب سرد و بعلاوه حوض دیگر برای اب گرم و ملایم در میان ستون ها احداث گردیده است.

5. حمام خدمه(حمام کوچک باغ)کمیپایین تر از ساختمان حمام بزرگ در دیواره های داخلی باغ فرورفتگی دیگری که ورودی حمام است به چشم می خورد . بعد از هشتی کوچک که دارای سقف کوتاه است به دالانی میرسیم که به سربینه ختم می شود .سربینه حمام به شکل8 ضلعی غیر منتظم است که پوشش ان گنبدی و در وسط سقف نور گیری مدور دارد .در مجاورت دیواره ها سکوهایی برای نشستن و قرار دادن وسایل ساخته  شده است .علاوه بر خزینه در گوشه ای از گرم خانه حوض کوچک مرمرینی جهت دسترسی به اب ولرم و شست و شوی بدن قرار دارد (محل قتل امیر کبیر)

از نکات مورد اهمییت در حمام ابرسانی و حرکت اب در حمام است که چگونه اب تمیز را در جوار دیوارها مسیر داده اند تا به فضای مورد نظر برسد. در بعضی از مسیر ها به حجم های نظیر یک طاقچه گود می رسد که ان نیز در مسیر ضخامت دیوار تعبیه شده که مقداری اب در فضاها جمع شده که می توان از ان استفاده کرد.

6. اتاق شاه نشین و خلوت کریمخانیدرراستای ساختمان صفه شتر گلوی فتحعلی شاه یکسری اتاق متصل به هم ساخته شده است که در وسط ان و در مقابل حوض جوش اتاق بزرگی با رسمی بندی ها و یزدی بندی ها نقاشی شده و طاق نماها و طاقچه های قرینه بنا گردیده که به اتاق شاه نشین معروف است در همین اتاق و بنای مجاور ان بود که امیرکبیر به مدت 40 روز در ان زندانی گردید .در مقابل همین بنای شتر گلوی صفوی و حوض جوش و در همین بخش از باغ یک سری بنا وجود دارد که همگی بنام خلوت کریمخانی معروف است عمارت اندرونی و خلوت کریمخانی که به دستور کریم خانه زند ساخته شده شامل یک حیاط مرکزی کوچک است که از چهار طرف اتاق ها و ایوانهای تو در تو ان را فرا گرفته است و دارای یک در جداگانه که ساکنان ان به راحتی و دور از چشم افراد نامحرم که به مناسبتهای حرفه ای و برای دیدن صاحبخانه به باغ رفت و امد داشتند بتوانند زندگی کنند.