اطلاعات گردشگری شهر کاشان

اطلاعات گردشگری شهر کاشان

معرفی جاذبه ها و اثار تاریخی و فرهنگی شهر کاشان
اطلاعات گردشگری شهر کاشان

اطلاعات گردشگری شهر کاشان

معرفی جاذبه ها و اثار تاریخی و فرهنگی شهر کاشان

مسجدو میدان میرعماد

مسجد میر عماد :

 در روبروی میدان فیض کاشان حد فاصل بازار مسگر ها و بازار بزرگ سردر عظیم و زیبایی جلوه گری می کند که همان سردر مسجد میر عماد است . مسجد میر عماد معروف به مسجد میدان سنگ از بناهای خواجه میر عماد الدین است که مشتمل برایوان زمستانی و گنبد بزرگ و شبستان بزرگ زمستانی و تابستانی و صحن حیاط وسیع و حوض اب و حوض خانه جداگانه منبر و محراب کاشی است . درب بزرگ مسجد چوبی کنده کاری و میخ گوبی است و بر روی دماغه ان و بر قاب های وسط دو لنگه های در چنین کنده شده (( حسب الامر اعلی به تاریخ شهر محرم 1123 به سعی کمترین ابن میرزا محمد المتولی به اتمام رسید ))

در راهرو و دهلیز سمت راست مسجد روی بدنه یکی از جرزها کتیبه کاشی معرق نصب شده که وسط ان خالی است و پیدا است که برای جام ایینه ساخته شده و در چهار طرف ان به خط سفید بر زمینه سورمه ای جنین نوشته شده است

((لا اله الا الله, محمد رسول الله, علی ولی الله ))

ای نسخه نامه الهی که تویی                    وی ایینه جما شاهی که تویی

بیرون زتو نیست هر چه در عالم هست         از خود بطلب هر انچه خواهی که تویی

((وقف قطب الدین بن شمس الدین فیروز ابادی , میبد یزد سنه 987 هجری ))

ازاره های دو طرف راهروها با کاشی شش ضلعی بنفش و فیروزه ای تزیین شده ,وسط هشتی و مقابل در ورودی مسجد سنگاب بزرگ و پایداری بوده است , که از یک تخته سنگ یک پارچه تراشیده شده است . بر لوح مرمر سفید روی دیوار مقابل ان نوشته شده است (( یا الله , یا محمد , یا علی .))

گنبد بزرگ مسجد به سبک گنبدهای خوابیده قبل از دوران صفوی با اجر ساخته شده و بر دو جناح راست و چپ مقصوره گنبد هم دو شبستان متصل به یکدیگر بنا کرده اند .

منبر کاشی معرق

در محوطه داخلی گنبد منبر بزرگ مسجد به ارتفاع چهار متر با شش پله تمام کاشی معرق خوش رنگ سالم و محفوظ مانده و بر طرف راست ان به خط ثلث طلایی رنگ نوشته شده است (( فی ایام دوله السلطان الا عظم و الخاقان الا فخم الا کرم غیاث الدنیا و الدین سلطان ابوسعید گورکان خلد الله ملکه و سلطانه , یا غیاث المستغیثین اغثنی عمل حیدر کاشی تراش ))بر چهار جانب صحن وسیع مسجد نیز ایوان های مرتفعی برافراشته شده است . محوطه  مخصوص ابریزگاه و همچنین اب انبار مسجد خارج صحن ولی متصل به ان می باشد. 

نکته مهم تاریخی راجع به سابقه این مسجد که تا به حال کمتر مورد توجه باستان شناسان قرار گرفته است ان که اصل بنای اولیه ان دست کم متعلق به دوره سلجوقی بوده که بر اثر ویرانی های عهد مغول , بعدها خواجه عماد الدین ان را از نو مرمت و تجدیدی بنا کرده است . زیرا محراب قدیمی ان که تا اوایل قرن حاضر هم در محل خود بوده , اکنون در موزه اسلامی برلین نگهداری می شود . به طوری که در کتیبه ان نوشته شده است : در سال 613 هجری توسط حسن بن عربشاه در کاشان ساخته شده است .

بنابراین جای تردید نیست که باید دست کم از سده هفتم هجری مسجد با این محراب باقی و به جای مانده باشد , تا ان که پس از 250 سال بعد عصر خواجه عماد الدین اصابت نماید .

این محراب از جهت زیبای و ظرافت و دقایق فنی بر سایر محراب ها و نظایر ان امتیاز دارد. درباره محراب بزرگ کاشی قدیم مسجد عمادی علاوه بران که  مولف کتاب (( مرات البلدان ))  ان را توصیف نموده است , چون این مسجد در ان زمان در مدخل شهر و معبر و مسیر مسافران و جهانگردان بوده اغلب انان از این مسجد و محراب بازدید کرده اند و در سفرنامه های خود به اسم و رسم ان را یاد کرده و توصیف زیاد نموده اند .

کتیبه ها و فرامین پادشاهان :

 مسجد میدان از جهت ان که میان بازار و مقابل میدان بزرگ و مرکز حساس شهر واقع شده بسیاری از فرمان های مهم و مقررات عمومی دولتی در قرون مختلف , در کتیبه ها و سنگ نوشته های جلو خان و سردر مسجد ظبط گردیده است .که یکی از این کتیبه ها کتیبه گچی سر در ورودی و صفه ورودی ان است که به خط ثلث از سمت راست نام جهان شاه قرا قو یونلو به تاریخ 841 الی 874هجری , و نام همسر حریم العلیا بیگم نوشته شده است همچنین در کتیبه گچی سر تا سر صفه و سردر مسجد ایاتی از کلام الله مجید به خط ثلث طلایی رنگ بر زمینه لاجوردی گچبری شده که بدین گونه اغاز می گرد (( قال الله سبحانه فی کتابه ....)) و در انتهای ان که طرف چپ سردر واقع گشته نوشته شده است : (( لا حول و لا قوه الا با لله العلی العظیم))

 

موزه های کاشان و مردمانش

موزه های کاشان :

موزه مردم شناسی تاج :

در مرداد ماه سال 1386 خانه متروکه و مخروبه اما مملو از صفا و سادگی که سالهای متوالی خالی از سکنه بود توسط معمار مرمت خانه های تاریخی کاشان سید اکبر حلی خریداری شد. مرمت و بازسازی ان تا اسفند ماه 1384 به طول انجامید و در تاریخ 25 اسفند ماه همان سال فضایی مناسب برای گفتگو و تبادل نظر و همدلی و هماهنگی بیشتر بین هنرمندان کاشان طی مراسمی با حضور جمعی از هنرمندان و هنر دوستان کاشان تحت عنوان موزه مردم شناسی فرهنگ و تمدن مردمان قدیم این دیار و چگونگی زندگییک خانواده کاشانی در دوران قاجاریه با امکانات و وسایل زندگی ان زمان موزه مردم شناسی در گودال باغچه این خانه دایر شد . در این موره اتاق پنج دری مادر بزگ با چیدان ظروف و وسایل زندگی ان زمان شاخص ترین قسمت موزه را تشکیل داده است . در موزه مردم شناسی خانه هنرمندان شرخ حال مدیران شهری از قدیم تا بحال به عنوان قشر شاخص و خدمتگذار مردم کاشان به تفکیک از بدو تاسیس ادارات ذیربط تاکنون برای بازدید میهمانان داخلی و خارجی به نمایش گذاشته شده است .

موزه منوچهر شیبانی:

یکی از دو موزه خصوصی شهر کاشان موزه منوچهر شیبانی شاعر و نقاش کاشانی است که در اردیبهشت امسال درهای خودش را به روی علاقمندان گشوده است  . این موزه در خانه تاریخی کاج بنا شده است و در ان مجموعه از نقاشی های این هنرمند را می توان دید .  همچنین وجود کتابخانه کودک در این محل و البته گالری اثار هنری جذابیت این موزه را دوچندان کرده است . برخی از هنرمندان نامی کشور همچون استاد پرویز تناولی که جزو دوستان دکتر شیبانی بودند و همچنین بهرام دبیری نقاش معاصر تعدادی از اثار نقاشی خود را به این موزه هدیه کردهاند که در بخشی جدا گانه در این موزه به نمایش گذاشته شده است .  

موزه نساجی باکوچی :

خانه تاریخی باکوچی مربوط به دوره قاجاریه و در محله سلطان امیر احمد کاشان واقع شده و به شماره 2276 به ثبت ملی رسیده است . قرار بوده در این موزه با بهر گیری از فناوری جدید و سیستم های صوتی تصویری از جمله نمایش فیلم موزه ها از حالت شی محور خارج شده شود . 

موزه عروسک :

 اولین موزه تخصص اسباب بازی و عروسک ایران در خانه ای تاریخی منصوب به جعفر علامه فیضی شاعر و روحانی اواخر قاجار راه اندازی شده است موزه در بافت تاریخی کاشان روبه روی خانه طباطبایی ها داخل کوچه علامه قرار گرفته . در بخش عروسک های موزه سه مجموعه قدیمی عروسک خیمه شب بازی از حدود 150 سال پیش تا 80 سال پیش عروسک های محلی ایران از اغلب فرهنک های ایران خراسان, گیلان, ترکمن , بوشهر, مازندران, ایلام, قشقایی .. و نمونه هایی از عروسک های ملل دیده می شود . در این موزه علاوه بر بازدید از سالن عروسک ها نمایش خیمه شب بازی به همان شکل سنتی اش اجرا می شود . همچنین کارگاهی وجود دارد که بازدید کنندگان به همراه مربی کارگاه روش ساخت یک عروسک محلی ایران به نام خاله نخودی را فرا می گیرند .

همه مردان موزه کاشان :

الهیار صالح :

او در 27 اردیبهشت سال 1276 در اران و بیدگل بدنیا امد . پدرش مبصر الملک نایب الحکومه اران و بیدگل و نوش اباد بود پس از اتمام تحصیلات مقدماتی برای ادامه تحصیل به کالج امرکایی ها رفت . او در جوانی مترجم سفارت امریکا در تهران بود . در این منصب با احمد شاه ملاقات نمود و نقش کوچکی در تصویب نشدن قرا داد 1919 ایفا نمود .داور او را به عدلیه و سپس مالیه برد . صالح در ابتدا در کسوت عضوی ساده به حزب ایران پیوست و بعدها رهبری این حزب را در دست گرقت . صالح در سال 1328 به جبهه ملی پیوست و در انتخابات مجلس شانزدهم ار طرف مردم کاشان به نمایندگی انتخاب شد و از جمله یاران و همکاران نذدیک مصدق شد. او در سالهای اخر عمر را به دور از فعالیت جدی سیاسی سپری کرد و در سال 1350 در ایران درگذشت .

 حسنعلی معاون الدوله غفاری :

حسنعلی غفاری قرزند محمد ابراهیم غفاری ملقب به معاون الدوله و نوه میرزا ابوطالب فرخ خان غفاریکاشی امین الدوله در سال 1267 ش در تهران متولد شد . برای ادامه تحصیل در رشته حقوق با برلین و وین رفت و بعد از اتمتم تحصیلات خود وارد وزارت امور خارجه شد . او مراحل ترقی را سریع طی نمود و در کشورهای ایتالیا و روسیه دبیر دوم و اول شد . غفاری بعد از مدتی ریاست کار گزینی وزارت امور خارجه شد و سرانجام در دی ماه 1305 ه.ش به راست تشریفات منصوب گردید و تا معونت و کفالت وزارتخانه ارتقاء یافت . غفاری مدتی هم وزیر مختار ایران در بروکسل بود . او در اواخر عمر خود اسناد و مدارک خانوادگی خود را به دانشگاه تهران هدیه کرد . او د سن 88 سالگی در تهران درگذشت .

محمد تقی مصطفوی :

باستان شناس و نویسنده و مترجم ایرانی تحصیلات ابتدایی خود را در تهران در دبستان انتصاریه و دوره متوسطه را در دبیرستان ثروت و دارالفنون به پایان رساند . ابتدا در رشته حقق تحصیل کرد خدمت خود را در وزارت معارف ر اداره تحقیقات اغاز نمود و به رشته باستان شناسی متمایل شد و دراین رشته تخصص یافت . از مهر 1310 تا ابان 1337 در اداره عتیقات سابق که بعدها عنوان ان به اداره کل باستان شناسی تغییر یافت مشغول به کار شد . محمد تقی مصطفوی نزدیک به پنجاه سال به زندگی خود را در باستان شناسی ایران گذرانید و بسیاری از بناهای باستانی را از نزدیک مورد بررسی قرار دارد . در کاوش های باستان شناسی در تخت جمشید و بازسازی ان نقش عمده داشت و با باستان شناسی همچون اریک اشمیت, جورج کامرون , ارتور پوپ و گیرشمن همکار بود او در سال 1359 درگذشت .

ابراهیم خان غفاری :

 پسر فرخ خان امین الدوله در 1276 ه .ق در تهران زاده شد . محمد ابراهیم خان در سال 1288 ق پس از مرگ پدر در حالی که دوازده ساله بود به سمت پیشخدمت افتخاری ناصر الین شاه قاجار برگزیده شد . او از کارگزاران بلند مرتیه دربار ناصر الدین شاه بود . به ماموریت های متعدد خارج کشور اعزام شد و از جمله وزیر مختار ایران در بالکان و سفیر ایران در ایتالیا بود در کابینه های پس از انقلاب مشروطیت وزیر امور خارجه , وزیر پست و تلگراف بود . محمد ابراهیم خان معاون الدوله در ماه صفر سال 1336 در شصت سالگی در تهران درگذشت و سبب ان که از مریدان سلطان علی گنابادی بود . در مقبره طاووس العرفا در صحن امامزاده حمزه در شهر ری مدفون شد .

حسن نراقی :

 فرزند میرزا محمد حسین در 24 دی 1273 ش . درکاشان هم زمان با ترور ناصرالدین شاه پا به عرصه حیات نهاد . نراقی تحصیلات مقدماتی را در مدرسه علمیه کاشان گذراند و سپس علوم جدید و زبان فرانسه را درکاشان و تهران تحصیل کرد . او علاوه بر کوشش در گسترش فرهنگو بهداشت و اموزش و پرورش شهر در حفظ اثار باستانی کل منطقه و سعی در حراست انها با برخی از منتفذان وابسته به حکومت که قصد تصرف پاره ای از بناها را داشتند به مبارزه برخاست و بسیاری از اثار تاریخی و اسلامی زادگاه خود را بدین یان از دستبرد و تخریب نابکاران زمانه محفوظ داشت . حسن نراقی از پایه گذاران واحد انجمن اثار ملی کاشان و از بنیانگذاران موزه تاریخی ان در باغ شاه فین است . او در 24 دی ماه 1368 در زاد روزش درگذشت و در مسجد اقا بزرگ کاشان به خاک سپرده شد .

 

کمال الملک

کمال الملک :

 محمد غفاری از نقاشان بزرگ عهد قاجاریه در سال 1275 درروستای کله کاشان دیده به جهان گشود . هنگام تولد به همراه مادرش به تهران رفت و در سن چهار سالگی دوباره به روستای خود بازگشت و در انجا رشد و نمو پیداکرد .

کمال الملک علاوه بر نقاشی در هنرهای قالیبافی , خوشنویسی و مجسمه سازی دستی توانا داشت . در خوشنویسی به خط نعستعلیق علاقه فراوان داشت و شکسته را به زیبایی می نوشت .

در سال 1229 ه . ق مدرسه مستطرفه را تاسیس کرد و شاگردان بسیاری را تربیت کرد

شاگردان :

ابوالحسن خان صدیقی, حسنعلی خان وزیری, سلیمان سپهبدی , هادی تجویدی , رفیع خالقی و علی محمودی

فرزندان :

 ایشان دارای چهار فرزند بودند : نصرت خانم , عزالدین غفاری , حسینعلی غفاری و حیدر علی خان

تابلوهای مشهور :

تالار ایینه, تکیه دولت, تصویر ناصر الدین شاه , فالگیر بغدادی , بازار کربلا و زرگر بغدادی

وفات :

در یک شنبه 27 مرداد ماه سال 1319 ه.ق مدفن او در نیشابور است.

محرم در کاشان

محرم در کاشان :

عزاداری و سوگواری حضرت سیدالشهدا در منطقه کاشان با شماری از سنت ها اداب و رسوم همراه است و ابداعات و ساخته های در عزاداری سنتی کاشان وجود دارد که در اینجا اشاره ای به ان می کنیم از ان جمله : عزاداری و روضه خانی در ایام محرم چگونگی حرکت دسته ها و هیئت ها , نوحه سرایی, مرثیه خانی, علم و علمات ,کتل و بیرق, توغ و نخل, اب فرات و نهر علقمه , شش گوشه , مراسم شمع زنی و شام غریبان, تعزیه, تکیه و حسینیه, چاووش خوانی ,شیر فضه و غافله بنی اسد, گهواره, مشک و ذوالجناح , سفره انداختن و نذریهای مردم , نان عباسعلی و اش نذری , سینه زنی و زنجیر زنی , علمداری و سقایی , پابرهنه راه رفتن در مراسم عزاداری , گل بر سر مالیدن و کاه بر سرریختن و دوری گزیدن از کارهای مباحی چون : ازدواج و جشن عروسی, ارایش کردن , دوخت و دوز پوشیدن , لباس های نو وروشن جارو کردن خانه و خانه تکانی و ......

 شیوه عزاداری در کاشان :

از اغازین روز محرم دسته های عزاداری به روال سالهای گذشته خود در بازار کاشان به سینه زنی و زنجیر زنی می پردازند . در روز اول دسته سقاها و در روزهای دیگر هیئت های بزرگ از دو مسیر ورودی بازار مسیر دروازه دولت و مسیر بازار پانخل- وارد شده و به عزاداری می پردازند . دسته های عزاداری هر دو مسیر انتهای عزاداری انان در تیمچه تاریخی امین الدوله می باشد که اوج عزاداری و سوگواری انان است . در روز یازدهم محرم دسته سادات در بازار عزاداری می کنند . دروازه دولت , مسجد میدان, بالا بازار , پانخل ,گذر نو , زیارت شاه یلان , زیارت درب زنجیر و کاروانسرای امین الدوله مکان های هستند که دسته ها و هیئت ها در ان توقف نموده و برای دقایقی به روضه خوانی و سینه زنی می پردازند . بعضی از هیئت ها نیز در این مکان ها روضه های خاصی می خوانند . مثلا هیئت علی اصغر محله کلهر که از مسیر بازار پانخل وارد بازار می شود در گذر نو روضه حضرت علی اصغر ( ع ) , در رو به روی زیارت شاه یلان روضه حضرت علی اکبر ( ع ) , در روبه روی زیارت درب زنجیر روضه حضرت ابوالفضل ( ع ) و در کاروانسرای امین الدوله روضه حضرت امام حسین ( ع) خوانده و نوحه و ذکر سینه زنی نیز مناسب با روضه می باشد .  

برای شناساندن هر چه بیشتر و بهتر عزاداری مردم منطقه کاشان به برخی از اداب و رسوم و باورهای و اعتقادات انها اشاره می کنیم : در روز عاشورا چاه های اب کاشان خاموش می شود و کشاورزان در این روز ابیاری نمی کنند و اعتقاد دارند که محصول و حاصل زمین برکت برمی دارد . در این روز دامداران شیر حاصل از دام خود را به فروش نمی رسانند و به عزاداران حسینی تقدیم می کنند و خیلی ازانها اعتقا دارند که این شیر را به هیئت ها و دسته های بدهند که به نام حضرت علی اصغر( ع ) باشد . در این روز بسیاری ا فراد به یاد تشنگی حضرت امام حسین( ع ) و کودکان حرم اب نمی نوشند حتی به کودکان خود اب نمی دهند .   

نخل برداری در کاشان :

نخل, تابوت واره , اتاقکی کوچک و سنگین است که نماد و نشانه تشییع جناره حضرت سید الشهدا ( ع) درروزعاشورا است . نخل با عظمت ترین شعار در روز عاشورا است . نخل را چون برای عزاداران در محرم می بندند و می ارایند ( نخل محرم ) و (نخل عاشورا ) نیز می گویند . نخل را در اول ماه محرم می بندند و لباس سیاه می پوشانند این مراسم با روضه خوانی و سینه زنی همراه است و بابای نخل که متولی نگهداری و مرمت نخل است عزاداران را در ان روز اطعام می کند . در کاشان 5 نخل وجود دارد , نخل سرپره , نخل درب فین , نخل درب باغ , نخل کلهر و نخل بابا شرف که هر یک با عزاداری و مراسم خاصی همراه است . نخل سرپره در شب عاشورا و شب شانزدهم محرم از مرکز ان به سوی مراکز دیگر هیئت ها که مجلس روضه خوانی دارند با جمعیت انبوه حرکت می کنند در طول مسیر مردم با اسفند دود کردن و حلوا و نقل و شیرینی دادن و ذبح گاو و گوسفند و پاشیدن گلاب به روی عزاداران ارادت خود را به ساحت مقدس حضرت سید الشهدا (ع  ) اعلام می دارند .

نخل کلهر در شامگاه روز عاشورا با مراسم سنتی نخل گردانی در کاروانسرای تاریخی امین الدوله و با مراسم مخصوص و اداب و رسوم خاص برگزار میشود این نخل از در بازارچه میانچال وارد بازار می شود و انرا دو مرتبه درتیمچه می چرخانند و جوانان با برهنه شدن در این مکان در جلو نخل سینه می زنند علت اینکه از در پشتی کاروانسرا وارد می شوند چنین است که می گویند  چون حضرت امام حسین موقع شهادت حضرت علی اصغر( ع ) ان شهید کربلا را در پشت خیمه ها به خاک سپردند و علت دو مرتبه چرخیدن را به یاد دو فرزند امام حسین حضرت علی اکبر( ع ) و علی اصغر( ع ) می دانند و علت لخت شدن در این مکان را به خاطر حفظ و نگهداری سنت دیرینه گذشتگان می دانند . از دیگر مراسم نخل در کاشان (نخل تکانی) یا (گردگیری نخل) است که این کار برای امادگی و مهیا شدن قبل از مراسم اصلی نخل است این مراسم چند روز جلوتر از مراسم اصلی عزاداری می باشد   لباس پوشاندن به نخل در کاشان بسیارساده و بدون تشریفات است قبل از پوشاندن پارچه سیاه یا همان چادری نخل را با گلاب معطر کرده و سپس پارچه سبزی که نشان از سیادت و نمادی از سادات بنی فاطمه است به صورت عمامه بالای جبهه جنوبی نخل بسته و پیراهن مانندی که اغشته به خون است در جبهه عقب نخل می اویزند که نشان از شهادت در راه خداست . همچنین بعضی از نخل ها شمشیر و خنجر و سپر وکلاه خود و اینه نصب می کنند . حمل کنندگان نخل افراد مشخصی هستند و کسی به غیر از انها نمی تواند پایه های نخل را بگیرد و حمل کند پایه های بعضی ازنخل ها به خانواده و طایغه خاصی اختصاص دارد . نخل سرپره در شب تاسوعا گرداننده می شود . هنگام عزاداری نخل را بلند کرده و چند مرتبه دور حسینیه می چرخانند و چندین مرتبه تکان می دهند و برای نخل کلهر درشب چهاردهم محرم این مراسم را بعد از روضه خوانی و سینه زنی برگزار می کنند . رسم بر ان است که تا نخل سرپره که منتسب به امام حسین ( ع ) است وارد بازار نشود نخل دیگری وارد نمی شود و به خاطر ادب و احترام این نخل باید جلوی نخل های دیگر وارد بازار شود . علاوه بر شهر کاشان مناطق قمصر, برزک , نیاسر, مرق, اردهال و بسیاری از روستاهای اطراف کاشان دارای نخل هستند .  

شمع زنی و چهل منبر :

 از برنامه های شب عاشورا که هزاران زن و مرد و پیر و جوان اجرا می کنند مراسم شمع زنی می باشد . ساعاتی به غروب افتاب روز تاسوعا نذر داران و علاقه مندان شرکت در این مراسم هستند 72 شمع به یاد 72 شهید روز عاشورا در دست گرفته و با وضو و طهارت و پا برهنه در 40 جای مقدس مثل زیارتگاه, مساجد , قدمگاه ها , تکیه ها و حسینیه ها به یاد شهیدان کربلا روشن می کنند . دلیل ان که در چهل مکان مقدس می روند ان است که بنا به نوشته مقاتل و تاریخ های عاشورایی کاروان اسراء اهل بیت را از کربلا تا شام چهل منزل بردند . متولیان مکانهای مقدس منبری برای روشن کردن شمع در جلو در ورودی در نظر گرفته و در کنار ان منبر کاسه ای می گذارند تا شمع زنان نقل و نبات و بسته های مشکل گشا و شکلات را در ان قرار داده و متولی ان مکان ان نذورات را بین کودکان تقسیم کند .

سنج زنی یا سنگ زنی در اران و بیدگل :

از خصوصیات مردم در ایام محرم در اران و بیدگل مراسم سنج زنی است . این مراسم تنها در یک شب از سال برگزار میشود ان هم در شب تاسوعا که معروف به (شب عباسعلی) می باشد .در این مراسم گروهی از مردان در دو ردیف به اجرا مراسم سنج زنی می پردازند  . جنس سنج از چوب است و کاسه ای شکل می باشد قطر سنج 8 سانتی متر و ارتفاع ان 5/6 سانتی متر است . عموما در بالای کاسه سنج بند چرمی می کوبند تا به کمک انگشت وسطی که در ان قرار می گیرد بهتر و راحت تر نواخته شود . شکل حرکتی سنج زنی بدین ترتیب است : پای چپ خم میشود و بالا می اید , دست بالای سر می رود و همراه پرش ضربه ای نواخته میشود . سپس به سرعت بدن به چپ متمایل , دست ها پایین می اید و همراه با پرش در سمت چپ ضربه ای دیگر نواخته می شود . بعد پای چپ پایین و پای راست بالا می اید . همزمان با چرخش بدن به راست , همراه با پرش در سمت راست ضربه سوم نواخته می شود . سرانجام همراه با پرش پای راست پایین می اید و یک ضربه سکوت . این دور حرکتی تا پایان نوحه ادامه می یابد .

 تعزیه خوانی و خیل عرب در نوش اباد :

مراسم عزاداری سالار شهیدان و یارانش در نوش اباد حال و هوای دیگری دارد به خصوص که در روزهای عاشورا و روز یازدهم محرم که مراسم تعزیه و خیمه عرب برگزار می گردد . صبح روز عاشورا تعزیه خانها لباسهای مخصوص را می پوشند و الات و وسایل و اسباب تعزیه در دست دارن سوار بر اسب شده اماده اجرای مراسم می شوند .زنان و مردان هم که برای دیدن این مراسم ساعتها زودتر از برگزار کنندگان امده اند منتظر و بی قرارند . صدای طبل و دهل و شیپور و سنج و همهمه نشان از امدن تعزیه خوانا است . تعزیه ها مربوط به واقعه کربلا از ان جمله تعزیه طفلان مسلم که هر بیننده و شنونده ای را متاثر می کند .  روز یازدهم محرم روز بیاد ماندنی برای مردم نوش اباد است    هزاران نفر از کاشان و دیگر مناطق برای دیدن مراسم خیمه عرب وارد نوش اباد می شوند . فضایی بسیار گسترده ای برای این مراسم در نظرگرفته که مملو از زنان و مردان و بچه های است که عاشقانه امده اند تا این مراسم را ببیند و اشک ماتم و غم از برای شهدای کربلا بریزند. این مراسم نیم قرن سابقه دارد . مراسم خیمه سوزی یاد اور هجوم وحشیانه لشگریان عمر بن سعد به خیمه های حضرت ابا عبدالله حسین ( ع ) است . مقدمات بر پایی خیمه ها چند روز قبل از مراسم در محل خیمه گاه برپا می شود . کسانی که به عنوان پیکر شهداء در میدان خیمه گاه می باشند ساعتها قبل از شروع مراسم که بعد از ظهر روز یلزدهم محرم است در ان زمین خفته اند . در این مراسم صدها نفر به عنوان لشگریان عمر سعد که لباس های سرخ به تن دارند به خیمه گاه هجوم می اورند و خیمه های برافراشته را به اتش می کشند سپس گروهی نیز به عنوان عرب بنی اسد با بیل و کلنگ بر سر و سینه زنان وارد بر کشتگان عاشورا می شوند و زمزمه می کنند :

ای خیل عرب , خیل عرب , حرمت از این کشته بردارید

هر چند غریب است  , شهید است , به خاکش بسپارید  

جریده :

معنای لغوی جریده عبارت است از دفتر , دفتر اعمال, روزنامه , مجله , گروه سواران که پیاده نداشته باشد , شاخه بی برگ , شاخه درخت   خرما که برگ های کشیده بلندی از دو طرف و یک عمودی در وسط دارد . جریده علمی است که در مراسم عراداری و سوگواری حضرت السید الشهدا در عقب دسته یا هیءت حرکت دهند . در گویش و لهجه محلی کاشان جریده را جریته می نامند . جریده از کامل ترین و فصیح ترین شعار های عاشورایی است که زیباترین مفاهیم را برابر دیدگان عاشوراییان قرار می دهد شعاری است پر معنا و سترگ که تمامی خصوصیات علمدار کربلا را در خود گنجانیده است .

اجزای جریده :

تمامی جریده ها با کمترین اختلاف از این اشیاء استفاده می کند : یک علم فولادی, شبیه نیزه , یک یا دو تسمه اهنین هلالی شکل , دو پنجه فولادی, دو عدد شیر ,کشکول فولادی یا مسی , رشته های مروارید , جا شمعی و چند تکه شال و پارچه قیمتی .

تشبیه اجزای جریده :

 کشکول : به معنای سقایی حضرت ابوالفضل( ع ) در کربلا 

هلال : تشبیه حضرت ابوالفضل ( ع ) به ماه قمر بنی هاشم

ایینه : صداقت و یک رنگی و اینه بودن حضرت ابوالفضل در روز عاشورا

 رشته های مروارید : رشته الفت و مهربانی و وفاداری حضرت ابوالفضل

نسبت به سید الشهدا (ع )

علم : نشانه از علمداری و سپهداری حضرت ابوالفضل( ع ) در کربلا

پنجه های فلزی: نشان از دستهای بریده حضرت ابوالفضل ( ع ) در روز عاشوراست .

جریده را در شب هفتم ماه محرم یا در روز هفتم حرکت می دهند چرا که در روز هفتم اب را بر روی امام و اهل حرم توسط لشگر عمربن سعد بسته شد . همچنین در روز دهم که روز تاسوعا و متعلق به حضرت ابوالفضل ( ع ) است همراه دسته و هیئت حرکت داده و  بعد از عزاداری سنتی عزاداران را اطعام می کند . از اعتقادات مردم این است که اب در کشکول ریخته و از اب به بیماران بدهند تا انشاالله شفا یابد   در گذشته که جریده برداشتن و در پای ان عزاداری نمودن رونق داشته است کسی که می خواسته جریده ای را بسازد و در پای ان عزاداری نماید باید از صاحبان جریده های قبلی رخصت ظلبیده و از انها اجازه داشته باشد از این رو باباهای جریده های قبلی را دعوت نموده و با گرفتن مجلس روضه خوانی اجازه نامه کتبی دریافت کرده و حمل جریده مورثی می باشد . در گذشته درپای جریده ها با نواختن سنج عزاداری می کردند ولی اکنون این سنت در کاشان منسوخ شده است مشهورترین جریده ها در کاشان عبارتند از : جریده بابا قربانی شهره در محله پشت مشهد , جریده عمو شیخ محله کلهر , جریده فولادی در کوچه سبزپوشان محله سرپره, جریده هیئت قاسمی .     

ابوزید اباد

 ابوزید اباد پایتخت گویش های کهن ایران :

بخش کویرات به مرکزیت شهر ابوزیداباد در جنوب شهرستان اران و بیدگل و کاشان و در جنوب پارک ملی کویر در ارتفاع 950 متری از سطح دریا واقع شده است . گذر نوار ریگ بلند با جاذبه های خاص طبیعی در شمال و استقرار رشته کوه یخاب در شمال شرق ان سبب پیدایش دو اقلیم کاملا متفاوت گردیده است . ابوزید اباد بر گرفته از نام ابوزید از کاشی سازان شهیر قرن هفتم هجری است که اثار با ارزش ان زینت بخش حرم جضرت امام رضا ( ع ) وحضرت معصومه ( س ) می باشد . در گویش محلی به ان بیذوی می گویند که حکایت از رونق کشت انگور در ازمنه های گذشته در این دیار دارد . گویش مردم بخش کویرات ریشه در زبان پهلوی اشکانی دارد که به زبان راجی معروف است .

بقعه امامزاده عبدالله ( ع ) :

این بنای ارزشمند که در محله تو ده ابوزید اباد قرار دارد دارای گنبد و گلدسته و شبستانی زیبا با صحنی مستطیل شکل که اطاق ان با طرح های معماری سنتی, قاب و غرفه بندی شده است . این بقعه مزین  به سقف سنتی و کاربندی شده و ائینه کاری بسیار زیبا و دو ضریح نقره کاری که یکی بر  روی مزار امامزاده عبد االله ابن علی ( ع ) و دیگری بر روی تربت اسحاق ومحمد از نوادگان موسی ابن جعفر(ع) می باشد که مراسم عبادی و سیاسی نماز جمعه شهر ابوزید اباد نیز در این مکان برگزار می گردد .  

مجموعه خواجه :

 این مجموعه تاریخی که شامل مسجد , اب انبار ,حمام مردانه, حمام زنانه, تیون ,انبار سوخت رخت شوی خانه می باشد در زمینی به مساحت 720 متر مربع و در نزدیکی کاروانسرای شاه عباسی ابوزید اباد در محله توده واقع شده است .  نام این بنا از خواجه زین الدین از متولیان و خیرین که بانی ساخت و وقف کننده این مجموعه بوده گرفته شده است واب از قنات ابوزید اباد که از میان این مجموعه عبور می کرده استفاده می شده است .

بقعه سلطان صالح :

در روستای کاغذی بنای بقعه امامزاده صالح که قدمت ان به دوران صفویه باز می گردد قرار دارد که داری طرحی زیبا و تزیینات معماری سنتی و گنبدی شکل می باشد که سالانه تعداد زیادی از گردشگران و زائران از سراسر ایران در مسیر تردد یه زیارت اقا علی عباس (ع ) به پاپوس حضرتش مشرف می شوند .  

   زیارتگاه شاهزاده حسین یزدلان :

زیارت شاهزاده حسین و قدمگاه حضرت خضر نبی(ع) در روستای یزدلان که دارای معماری بسیار زیبا و یکی از زیباترین اماکن زیارتی و سیاحتی حاشیه کویر با گنبدی مخروطی شکل و نقاشی های بسیار زیبا می باشد که قدمت این بنا به دوره سلجوقی باز می گردد . که وجود اتشکده و محوطه باستانی در نزدیکی این امامزاده نشان از قدمت و جایگاه مذهبی این مکان از قدیم الایام می باشد .  

  کاروانسرای حسین اباد ( محله پایین ) :

این کاروانسرا در ضلع شمالی روستای حسین اباد از توابع شهرستان ابوزیداباد در بخش کویرات شهرستان اران و بیدگل می باشد . با توجه به شیوه پوشش ها و تشابهات بنا با قلعه های خشتی دوران قاجار سطح شهرستان اران و بیدگل و کاشان بنا از مستحدثات دوران قاجاریه است . قلعه با شکل هندسی مستطیل شکل که ورودی اصلی ان به سمت جنوب واقع شده است در منتهی الیه روستای حسین اباد واقع در شمال روستا قرار دارد . این بنا که تماما جرزها و پوشش ها و حتی کرسی چینی های ان با خشت خام بنا شده است دارای وسعت 60 در 60 متر می باشدکه در سه ضلع شمالی جنوبی و غربی دارای مستحدثات و حجره های است که محوطه مستطیل شکل میانه قلعه را در بر می گیرد .    

   نوار بند ریگ :

کویر, تمام زیبای های یک طبیعت بکر و خالص را در خود جای داده است . این بیابان ها به شکل نواری از تپه های ماسه ای به طول 90 کیلومتر و عرض 5/15کیلومتر که از شمال غرب شهرستان اران و بیدگل به سمت جنوب شرق کشیده شده است که به نوار ریگ بلند معروف است . تپه های مرتفع ماسه ای که در اصطلاح بومی به ان بند ریگ می گویند همواره از مکان های محبوب گردشگران داخلی و خارجی است . از جمله گیاهان کویرمی توان از اویشن, شنان اسکنبیل, درختچه تاغ , باریجه ,درختچه گز , خار شتر , سنبل الطیب , شور بیابانی ,کنگر صحرایی ,مریم گلی و ... نام برد . کویر بخش کویرات زیستگاه جانوران از قبیل زاغ بور یا زاغ ایرانی , یوزپلنگ ,کاراکال , عقاب , قرقی , جغد , اهوبره ,کبک , تیهو ,گرگ ,کفتار ,روباه ,شغال ,گربه شنی , بزمجه, مار, مارمولک ,خرگوش ,جوجه تیغی و ... می باشد .

فسیل اباد :

یکی از زیباترین نقاط کویری ایران و بهشت دیرینه شناسان محسوب می شود تپه های شنی مملو از فسیل و سنگواره جلوه زیبایی به این منطقه بخشیده است . محدوده مرکزی ایران زمانی بستر دریای عظیمی به نام تتیس بوده و به تبع ان زیست گونه های گیاهی و جانوری دریایی در ان وجود داشته است که پس از تغییرات اب و هوایی و شروع دوران های کم بارش, پس روی این دریای بزرگ شکل گرفته که بقایای ان در حال حاضر دریاچه ی شور نمک اران و بیدگل می باشد . اثبات وجود این دریا امروزه از طریق سنگواره ها و فسیلها می باشد . محوطه ی فسیل اباد به عنوان مرکز اصلی انباشت فسیلها در ارتفاعات کوه های یخاب قرار دارد .

  صنایع دستی :

 ذوق هنری توام با همت و قناعت این مردمان را می توان در خلق گل و بوته های فرش های نفیسی دید که این خطه را با فرش عجین ساخته است . مردمان کویرات از دیرباز به قالی بافی , چادر شب بافی , گلیم بافی , شال بافی , خورجین بافی و.... مشغول بوده اند به نحوی که بسیاری از هنرهای ماندگارشان به مناطق دیگر ارسال می شده است . در این بین قالی بافی در بین زنان ابوزید ایاد جایگاه مهمی دارد و تقریبا در تمامی خانه های ابوزید اباد دارهای قالی وجود دارد .

کاروا نسرای شاه عباسی :

یکی ازمهمترین بناهای شهر ابوزید اباد کاروانسرای شاه عباسی می باشد . این کاروانسرا یکی از 999 کاروانسرایی است که به دستور شاه عباس صفوی در ایران ساخته شد . این کاروانسرا با بنایی چهار ایوانی ( چهار ایوان در چهار جهت اصلی ) و برج و باروی اجری زیبا و دو حیاط خلوت در گوشه های هشتی ورودی ساخته شده که علاوه بر ان دارای صحن اصلی و حجرات (اتاقهای کوچک ) اطراف ان می باشد . مصالح به کار رفته در ساخت این بنای ارزشمند اجر و ختایی با ملات ساروج می باشد . ورودی بنا درب چوبی بزرگی است که در ضلع غربی بنا وجود دارد . در چهار گوشه بنا دالان هایی به منظور نگهداری اسب و شتر تحت عنوان بار انداز قرار دارد . در فضای حیاط و داخل دالانها محل هایی برای بستن احشام وجود دارد . در چهار طرف کاروانسرا اتاقهایی برای استراحت کاروانیان ساخته شده است . این بنای زیبا کاملا مطابق با اب و هوای کویر ساخته شده به نحوی که فضای داخلی اتاق در تابستان های گرم منطقه خشک و در زمستان ها نسبتا از فضای بیرون گرمتر می باشد . کاروانسراها  در دوران رونق تجارت در ایران در مسیر راه های ارتباطی به منظور استراحت کاروانیان ساخته می شد که ضمن استراحت در ان شبها می توانستند از دست راهزنان در امان باشند . این بنای ارزشمند به شماره 2371 در فهرست اثار ملی کشور به ثبت رسیده است .

قلعه کرشاهی ابوزید اباد :

این قلعه با استحکامات مهم دفاعی و به عنوان یکی از بزرگترین سازه های خشتی و گلی کشور با وسعت 7000 متر مربع در 22 کیلومتری شمال شرق شهر ابوزید اباد واقع شده است . قلعه دارای دو جداره ی بیرونی و داخلی با برج های جدا گانه می باشد که فضای بین انها توسط خندقی به عرض 4متر از هم منفک گردیده است . این خندق در زمان کاربری توسط اب چشمه مجاور پر می شده است . این قلعه به شماره 5891 در فهرست اثار ملی کشور به ثبت رسیده است . قلعه دارای پلان مستطیل شکل و در چهار گوشه ان چهار برج خشتی که از نمای بیرونی دارای تزیینات خشتی بسیار زیبایی است ساخته شده است . ارتفاع برج ها به جز یکی از انها 9 متر و ارتفاع برج وسطی و اصلی حدود 12متر است . در موازات حصار داخلی در فاصله 7 متری ان باروی دیگری وجود دارد که در فاصله انها یک خندق عمیق حفر شده است  ابعاد قلعه 70 در 85 متر است . مدخل ورودی قلعه در ضلع جنوبی قرار دارد . این قلعه دارای دو حیاط می باشد . در حیاط مرکزی یک حوض 80 مترمربعی و در حیاط غلامان یک حوض 30 متر مربعی است که محل تامین اب انها بوده است . این قلعه سالهای طولانی یکی از پایگاه های مهم نظامی نایب حسین کاشی ( یاغی معروف اواخر عصر قاجار ) بوده است .