موزه های کاشان و مردمانش

موزه های کاشان :

موزه مردم شناسی تاج :

در مرداد ماه سال 1386 خانه متروکه و مخروبه اما مملو از صفا و سادگی که سالهای متوالی خالی از سکنه بود توسط معمار مرمت خانه های تاریخی کاشان سید اکبر حلی خریداری شد. مرمت و بازسازی ان تا اسفند ماه 1384 به طول انجامید و در تاریخ 25 اسفند ماه همان سال فضایی مناسب برای گفتگو و تبادل نظر و همدلی و هماهنگی بیشتر بین هنرمندان کاشان طی مراسمی با حضور جمعی از هنرمندان و هنر دوستان کاشان تحت عنوان موزه مردم شناسی فرهنگ و تمدن مردمان قدیم این دیار و چگونگی زندگییک خانواده کاشانی در دوران قاجاریه با امکانات و وسایل زندگی ان زمان موزه مردم شناسی در گودال باغچه این خانه دایر شد . در این موره اتاق پنج دری مادر بزگ با چیدان ظروف و وسایل زندگی ان زمان شاخص ترین قسمت موزه را تشکیل داده است . در موزه مردم شناسی خانه هنرمندان شرخ حال مدیران شهری از قدیم تا بحال به عنوان قشر شاخص و خدمتگذار مردم کاشان به تفکیک از بدو تاسیس ادارات ذیربط تاکنون برای بازدید میهمانان داخلی و خارجی به نمایش گذاشته شده است .

موزه منوچهر شیبانی:

یکی از دو موزه خصوصی شهر کاشان موزه منوچهر شیبانی شاعر و نقاش کاشانی است که در اردیبهشت امسال درهای خودش را به روی علاقمندان گشوده است  . این موزه در خانه تاریخی کاج بنا شده است و در ان مجموعه از نقاشی های این هنرمند را می توان دید .  همچنین وجود کتابخانه کودک در این محل و البته گالری اثار هنری جذابیت این موزه را دوچندان کرده است . برخی از هنرمندان نامی کشور همچون استاد پرویز تناولی که جزو دوستان دکتر شیبانی بودند و همچنین بهرام دبیری نقاش معاصر تعدادی از اثار نقاشی خود را به این موزه هدیه کردهاند که در بخشی جدا گانه در این موزه به نمایش گذاشته شده است .  

موزه نساجی باکوچی :

خانه تاریخی باکوچی مربوط به دوره قاجاریه و در محله سلطان امیر احمد کاشان واقع شده و به شماره 2276 به ثبت ملی رسیده است . قرار بوده در این موزه با بهر گیری از فناوری جدید و سیستم های صوتی تصویری از جمله نمایش فیلم موزه ها از حالت شی محور خارج شده شود . 

موزه عروسک :

 اولین موزه تخصص اسباب بازی و عروسک ایران در خانه ای تاریخی منصوب به جعفر علامه فیضی شاعر و روحانی اواخر قاجار راه اندازی شده است موزه در بافت تاریخی کاشان روبه روی خانه طباطبایی ها داخل کوچه علامه قرار گرفته . در بخش عروسک های موزه سه مجموعه قدیمی عروسک خیمه شب بازی از حدود 150 سال پیش تا 80 سال پیش عروسک های محلی ایران از اغلب فرهنک های ایران خراسان, گیلان, ترکمن , بوشهر, مازندران, ایلام, قشقایی .. و نمونه هایی از عروسک های ملل دیده می شود . در این موزه علاوه بر بازدید از سالن عروسک ها نمایش خیمه شب بازی به همان شکل سنتی اش اجرا می شود . همچنین کارگاهی وجود دارد که بازدید کنندگان به همراه مربی کارگاه روش ساخت یک عروسک محلی ایران به نام خاله نخودی را فرا می گیرند .

همه مردان موزه کاشان :

الهیار صالح :

او در 27 اردیبهشت سال 1276 در اران و بیدگل بدنیا امد . پدرش مبصر الملک نایب الحکومه اران و بیدگل و نوش اباد بود پس از اتمام تحصیلات مقدماتی برای ادامه تحصیل به کالج امرکایی ها رفت . او در جوانی مترجم سفارت امریکا در تهران بود . در این منصب با احمد شاه ملاقات نمود و نقش کوچکی در تصویب نشدن قرا داد 1919 ایفا نمود .داور او را به عدلیه و سپس مالیه برد . صالح در ابتدا در کسوت عضوی ساده به حزب ایران پیوست و بعدها رهبری این حزب را در دست گرقت . صالح در سال 1328 به جبهه ملی پیوست و در انتخابات مجلس شانزدهم ار طرف مردم کاشان به نمایندگی انتخاب شد و از جمله یاران و همکاران نذدیک مصدق شد. او در سالهای اخر عمر را به دور از فعالیت جدی سیاسی سپری کرد و در سال 1350 در ایران درگذشت .

 حسنعلی معاون الدوله غفاری :

حسنعلی غفاری قرزند محمد ابراهیم غفاری ملقب به معاون الدوله و نوه میرزا ابوطالب فرخ خان غفاریکاشی امین الدوله در سال 1267 ش در تهران متولد شد . برای ادامه تحصیل در رشته حقوق با برلین و وین رفت و بعد از اتمتم تحصیلات خود وارد وزارت امور خارجه شد . او مراحل ترقی را سریع طی نمود و در کشورهای ایتالیا و روسیه دبیر دوم و اول شد . غفاری بعد از مدتی ریاست کار گزینی وزارت امور خارجه شد و سرانجام در دی ماه 1305 ه.ش به راست تشریفات منصوب گردید و تا معونت و کفالت وزارتخانه ارتقاء یافت . غفاری مدتی هم وزیر مختار ایران در بروکسل بود . او در اواخر عمر خود اسناد و مدارک خانوادگی خود را به دانشگاه تهران هدیه کرد . او د سن 88 سالگی در تهران درگذشت .

محمد تقی مصطفوی :

باستان شناس و نویسنده و مترجم ایرانی تحصیلات ابتدایی خود را در تهران در دبستان انتصاریه و دوره متوسطه را در دبیرستان ثروت و دارالفنون به پایان رساند . ابتدا در رشته حقق تحصیل کرد خدمت خود را در وزارت معارف ر اداره تحقیقات اغاز نمود و به رشته باستان شناسی متمایل شد و دراین رشته تخصص یافت . از مهر 1310 تا ابان 1337 در اداره عتیقات سابق که بعدها عنوان ان به اداره کل باستان شناسی تغییر یافت مشغول به کار شد . محمد تقی مصطفوی نزدیک به پنجاه سال به زندگی خود را در باستان شناسی ایران گذرانید و بسیاری از بناهای باستانی را از نزدیک مورد بررسی قرار دارد . در کاوش های باستان شناسی در تخت جمشید و بازسازی ان نقش عمده داشت و با باستان شناسی همچون اریک اشمیت, جورج کامرون , ارتور پوپ و گیرشمن همکار بود او در سال 1359 درگذشت .

ابراهیم خان غفاری :

 پسر فرخ خان امین الدوله در 1276 ه .ق در تهران زاده شد . محمد ابراهیم خان در سال 1288 ق پس از مرگ پدر در حالی که دوازده ساله بود به سمت پیشخدمت افتخاری ناصر الین شاه قاجار برگزیده شد . او از کارگزاران بلند مرتیه دربار ناصر الدین شاه بود . به ماموریت های متعدد خارج کشور اعزام شد و از جمله وزیر مختار ایران در بالکان و سفیر ایران در ایتالیا بود در کابینه های پس از انقلاب مشروطیت وزیر امور خارجه , وزیر پست و تلگراف بود . محمد ابراهیم خان معاون الدوله در ماه صفر سال 1336 در شصت سالگی در تهران درگذشت و سبب ان که از مریدان سلطان علی گنابادی بود . در مقبره طاووس العرفا در صحن امامزاده حمزه در شهر ری مدفون شد .

حسن نراقی :

 فرزند میرزا محمد حسین در 24 دی 1273 ش . درکاشان هم زمان با ترور ناصرالدین شاه پا به عرصه حیات نهاد . نراقی تحصیلات مقدماتی را در مدرسه علمیه کاشان گذراند و سپس علوم جدید و زبان فرانسه را درکاشان و تهران تحصیل کرد . او علاوه بر کوشش در گسترش فرهنگو بهداشت و اموزش و پرورش شهر در حفظ اثار باستانی کل منطقه و سعی در حراست انها با برخی از منتفذان وابسته به حکومت که قصد تصرف پاره ای از بناها را داشتند به مبارزه برخاست و بسیاری از اثار تاریخی و اسلامی زادگاه خود را بدین یان از دستبرد و تخریب نابکاران زمانه محفوظ داشت . حسن نراقی از پایه گذاران واحد انجمن اثار ملی کاشان و از بنیانگذاران موزه تاریخی ان در باغ شاه فین است . او در 24 دی ماه 1368 در زاد روزش درگذشت و در مسجد اقا بزرگ کاشان به خاک سپرده شد .

ابوزید اباد

 ابوزید اباد پایتخت گویش های کهن ایران :

بخش کویرات به مرکزیت شهر ابوزیداباد در جنوب شهرستان اران و بیدگل و کاشان و در جنوب پارک ملی کویر در ارتفاع 950 متری از سطح دریا واقع شده است . گذر نوار ریگ بلند با جاذبه های خاص طبیعی در شمال و استقرار رشته کوه یخاب در شمال شرق ان سبب پیدایش دو اقلیم کاملا متفاوت گردیده است . ابوزید اباد بر گرفته از نام ابوزید از کاشی سازان شهیر قرن هفتم هجری است که اثار با ارزش ان زینت بخش حرم جضرت امام رضا ( ع ) وحضرت معصومه ( س ) می باشد . در گویش محلی به ان بیذوی می گویند که حکایت از رونق کشت انگور در ازمنه های گذشته در این دیار دارد . گویش مردم بخش کویرات ریشه در زبان پهلوی اشکانی دارد که به زبان راجی معروف است .

بقعه امامزاده عبدالله ( ع ) :

این بنای ارزشمند که در محله تو ده ابوزید اباد قرار دارد دارای گنبد و گلدسته و شبستانی زیبا با صحنی مستطیل شکل که اطاق ان با طرح های معماری سنتی, قاب و غرفه بندی شده است . این بقعه مزین  به سقف سنتی و کاربندی شده و ائینه کاری بسیار زیبا و دو ضریح نقره کاری که یکی بر  روی مزار امامزاده عبد االله ابن علی ( ع ) و دیگری بر روی تربت اسحاق ومحمد از نوادگان موسی ابن جعفر(ع) می باشد که مراسم عبادی و سیاسی نماز جمعه شهر ابوزید اباد نیز در این مکان برگزار می گردد .  

مجموعه خواجه :

 این مجموعه تاریخی که شامل مسجد , اب انبار ,حمام مردانه, حمام زنانه, تیون ,انبار سوخت رخت شوی خانه می باشد در زمینی به مساحت 720 متر مربع و در نزدیکی کاروانسرای شاه عباسی ابوزید اباد در محله توده واقع شده است .  نام این بنا از خواجه زین الدین از متولیان و خیرین که بانی ساخت و وقف کننده این مجموعه بوده گرفته شده است واب از قنات ابوزید اباد که از میان این مجموعه عبور می کرده استفاده می شده است .

بقعه سلطان صالح :

در روستای کاغذی بنای بقعه امامزاده صالح که قدمت ان به دوران صفویه باز می گردد قرار دارد که داری طرحی زیبا و تزیینات معماری سنتی و گنبدی شکل می باشد که سالانه تعداد زیادی از گردشگران و زائران از سراسر ایران در مسیر تردد یه زیارت اقا علی عباس (ع ) به پاپوس حضرتش مشرف می شوند .  

   زیارتگاه شاهزاده حسین یزدلان :

زیارت شاهزاده حسین و قدمگاه حضرت خضر نبی(ع) در روستای یزدلان که دارای معماری بسیار زیبا و یکی از زیباترین اماکن زیارتی و سیاحتی حاشیه کویر با گنبدی مخروطی شکل و نقاشی های بسیار زیبا می باشد که قدمت این بنا به دوره سلجوقی باز می گردد . که وجود اتشکده و محوطه باستانی در نزدیکی این امامزاده نشان از قدمت و جایگاه مذهبی این مکان از قدیم الایام می باشد .  

  کاروانسرای حسین اباد ( محله پایین ) :

این کاروانسرا در ضلع شمالی روستای حسین اباد از توابع شهرستان ابوزیداباد در بخش کویرات شهرستان اران و بیدگل می باشد . با توجه به شیوه پوشش ها و تشابهات بنا با قلعه های خشتی دوران قاجار سطح شهرستان اران و بیدگل و کاشان بنا از مستحدثات دوران قاجاریه است . قلعه با شکل هندسی مستطیل شکل که ورودی اصلی ان به سمت جنوب واقع شده است در منتهی الیه روستای حسین اباد واقع در شمال روستا قرار دارد . این بنا که تماما جرزها و پوشش ها و حتی کرسی چینی های ان با خشت خام بنا شده است دارای وسعت 60 در 60 متر می باشدکه در سه ضلع شمالی – جنوبی و غربی دارای مستحدثات و حجره های است که محوطه مستطیل شکل میانه قلعه را در بر می گیرد .    

   نوار بند ریگ :

کویر, تمام زیبای های یک طبیعت بکر و خالص را در خود جای داده است . این بیابان ها به شکل نواری از تپه های ماسه ای به طول 90 کیلومتر و عرض 5/15کیلومتر که از شمال غرب شهرستان اران و بیدگل به سمت جنوب شرق کشیده شده است که به نوار ریگ بلند معروف است . تپه های مرتفع ماسه ای که در اصطلاح بومی به ان بند ریگ می گویند همواره از مکان های محبوب گردشگران داخلی و خارجی است . از جمله گیاهان کویرمی توان از اویشن, شنان اسکنبیل, درختچه تاغ , باریجه ,درختچه گز , خار شتر , سنبل الطیب , شور بیابانی ,کنگر صحرایی ,مریم گلی و ... نام برد . کویر بخش کویرات زیستگاه جانوران از قبیل زاغ بور یا زاغ ایرانی , یوزپلنگ ,کاراکال , عقاب , قرقی , جغد , اهوبره ,کبک , تیهو ,گرگ ,کفتار ,روباه ,شغال ,گربه شنی , بزمجه, مار, مارمولک ,خرگوش ,جوجه تیغی و ... می باشد .

فسیل اباد :

یکی از زیباترین نقاط کویری ایران و بهشت دیرینه شناسان محسوب می شود تپه های شنی مملو از فسیل و سنگواره جلوه زیبایی به این منطقه بخشیده است . محدوده مرکزی ایران زمانی بستر دریای عظیمی به نام تتیس بوده و به تبع ان زیست گونه های گیاهی و جانوری دریایی در ان وجود داشته است که پس از تغییرات اب و هوایی و شروع دوران های کم بارش, پس روی این دریای بزرگ شکل گرفته که بقایای ان در حال حاضر دریاچه ی شور نمک اران و بیدگل می باشد . اثبات وجود این دریا امروزه از طریق سنگواره ها و فسیلها می باشد . محوطه ی فسیل اباد به عنوان مرکز اصلی انباشت فسیلها در ارتفاعات کوه های یخاب قرار دارد .

  صنایع دستی :

 ذوق هنری توام با همت و قناعت این مردمان را می توان در خلق گل و بوته های فرش های نفیسی دید که این خطه را با فرش عجین ساخته است . مردمان کویرات از دیرباز به قالی بافی , چادر شب بافی , گلیم بافی , شال بافی , خورجین بافی و.... مشغول بوده اند به نحوی که بسیاری از هنرهای ماندگارشان به مناطق دیگر ارسال می شده است . در این بین قالی بافی در بین زنان ابوزید ایاد جایگاه مهمی دارد و تقریبا در تمامی خانه های ابوزید اباد دارهای قالی وجود دارد .

کاروا نسرای شاه عباسی :

یکی ازمهمترین بناهای شهر ابوزید اباد کاروانسرای شاه عباسی می باشد . این کاروانسرا یکی از 999 کاروانسرایی است که به دستور شاه عباس صفوی در ایران ساخته شد . این کاروانسرا با بنایی چهار ایوانی ( چهار ایوان در چهار جهت اصلی ) و برج و باروی اجری زیبا و دو حیاط خلوت در گوشه های هشتی ورودی ساخته شده که علاوه بر ان دارای صحن اصلی و حجرات (اتاقهای کوچک ) اطراف ان می باشد . مصالح به کار رفته در ساخت این بنای ارزشمند اجر و ختایی با ملات ساروج می باشد . ورودی بنا درب چوبی بزرگی است که در ضلع غربی بنا وجود دارد . در چهار گوشه بنا دالان هایی به منظور نگهداری اسب و شتر تحت عنوان بار انداز قرار دارد . در فضای حیاط و داخل دالانها محل هایی برای بستن احشام وجود دارد . در چهار طرف کاروانسرا اتاقهایی برای استراحت کاروانیان ساخته شده است . این بنای زیبا کاملا مطابق با اب و هوای کویر ساخته شده به نحوی که فضای داخلی اتاق در تابستان های گرم منطقه خشک و در زمستان ها نسبتا از فضای بیرون گرمتر می باشد . کاروانسراها  در دوران رونق تجارت در ایران در مسیر راه های ارتباطی به منظور استراحت کاروانیان ساخته می شد که ضمن استراحت در ان شبها می توانستند از دست راهزنان در امان باشند . این بنای ارزشمند به شماره 2371 در فهرست اثار ملی کشور به ثبت رسیده است .

قلعه کرشاهی ابوزید اباد :

این قلعه با استحکامات مهم دفاعی و به عنوان یکی از بزرگترین سازه های خشتی و گلی کشور با وسعت 7000 متر مربع در 22 کیلومتری شمال شرق شهر ابوزید اباد واقع شده است . قلعه دارای دو جداره ی بیرونی و داخلی با برج های جدا گانه می باشد که فضای بین انها توسط خندقی به عرض 4متر از هم منفک گردیده است . این خندق در زمان کاربری توسط اب چشمه مجاور پر می شده است . این قلعه به شماره 5891 در فهرست اثار ملی کشور به ثبت رسیده است . قلعه دارای پلان مستطیل شکل و در چهار گوشه ان چهار برج خشتی که از نمای بیرونی دارای تزیینات خشتی بسیار زیبایی است ساخته شده است . ارتفاع برج ها به جز یکی از انها 9 متر و ارتفاع برج وسطی و اصلی حدود 12متر است . در موازات حصار داخلی در فاصله 7 متری ان باروی دیگری وجود دارد که در فاصله انها یک خندق عمیق حفر شده است  ابعاد قلعه 70 در 85 متر است . مدخل ورودی قلعه در ضلع جنوبی قرار دارد . این قلعه دارای دو حیاط می باشد . در حیاط مرکزی یک حوض 80 مترمربعی و در حیاط غلامان یک حوض 30 متر مربعی است که محل تامین اب انها بوده است . این قلعه سالهای طولانی یکی از پایگاه های مهم نظامی نایب حسین کاشی ( یاغی معروف اواخر عصر قاجار ) بوده است .